Co warto zobaczyć ...

Rynek swoim kształtem przypomina czworobok o założeniu średniowiecznym. Po wschodniej stronie Rynku znajduje się Ratusz, a w nim nowa siedziba Władz Samorządowych Miasta Żywca, z okazałą salą posiedzeń. Na frontowej ścianie dwa herby: Polski i Żywca. Z Ratusza, rozlega się o godz. 12.00 hejnał żywiecki. Melodia nawiązuje do kultury regionu: pierwsza część hejnału, grana na trąbce - nawiązuje do kultury mieszczan żywieckich, druga - na pasterskich trąbitach - symbolizuje folklor żywieckiej wsi. Obecna zabudowa Rynku pochodzi z II-giej połowy XIX w. Pośrodku usytuowana jest fontanna z posągiem .w. Floriana. Natomiast na płycie Rynku znajduje się tablica ufundowana przez społeczeństwo miasta Żywca w 70-tą rocznicę odzyskania niepodległości, upamiętniająca wymarsz legionistów na front w 1914 roku.

Dzwonnica - zbudowana z kamienia w latach 1723-1724 staraniem Franciszka Wielopolskiego na miejscu poprzedniej drewnianej z roku 1582, która spłonęła w czasie pożaru miasta w 1721 r. Dzwonnica ma kształt kwadratowy, jest czterokondygnacyjna, nakryta dachem w kształcie namiotu. Na szczycie znajduje się ruchomy kogucik, wskazujący kierunki wiejącego wiatru, a poniżej chorągiewka z herbem Wielopolskich - "Starykoń" i datą 1723. Najwyższe piętro z dużymi otworami w ścianach stanowi pomieszczenie dla dzwonów. Na Dzwonnicy znajdują się cztery pamiątkowe tablice poświęcone:  

- 100-leciu rocznicy Bitwy pod Racławicami oraz pamięci Tadeusza Kościuszki, 4 kwietnia 1894 r.,

- poległym legionistom miasta Żywca, 1914-1934,

- poległym mieszkańcom miasta Żywca w wojnie obronnej 1919-1920,

- pobytowi Ojca świętego Jan Pawła II w Żywcu, 22 maja 1995 roku.

Kościół p.w. .w. Krzyża - nazywany również kościołem Trzech Krzyży, zbudowany z kamienia w stylu gotyckim, został rozbudowany w okresie baroku. W 1690 roku staraniem księdza Wojciecha Symeliusza, proboszcza i dziekana żywieckiego, zostało powiększone prezbiterium. Dobudowano wtedy kolistą absydę, natomiast w 1878 r. powstała kaplica Ogrójca, a w 1910 r. wieża. Wnętrze nawy nakryte jest pozornymi sklepieniami kolebkowymi, a spadzisty dach - gontem. W ołtarzu głównym znajduje się wczesnobarokowy drewniany krucyfiks. Po bokach umieszczono nowsze posągi Matki Boskiej, .w. Jana Ewangelisty oraz Marii Magdaleny. W kościele znajduje się również kilka pięknych ołtarzy bocznych. Z dawnego wyposażenia zachowało się wiele cennych przykładów sztuki gotyckiej takich jak: "Opłakiwanie" - obraz temperowy na desce z około 1450 r., ".w. Anna Samotrzecia" - drewniana rzeźba polichromowana z około 1380 r. oraz "Madonna z poziomką" – obraz temperowy na desce z II-giej połowy XV w. Wszystkie obiekty obecnie znajdują się w ekspozycjach stałych Muzeum Miejskiego w Żywcu. Na zewnątrz kościoła w obrębie ogrodzenia widzimy figurkę kamienną św. Jana Nepomucena. Posąg stoi na wysokiej podstawie pod blaszanym daszkiem. Według napisu na postumencie figura wystawiona została w roku 1717 na Rynku żywieckim, a przeniesiona na obecne miejsce w roku 1864. Przy absydzie znajduje się natomiast Kalwaria z Ukrzyżowanym Chrystusem i łotrami po dwóch jego stronach. Są to barokowe rzeźby wykonane z drewna i polichromowane. Obok kościoła znajdował się niegdyś cmentarz, gdzie grzebano osoby skazane przez sąd miejski na karę śmierci. Na ich grobach umieszczano krzyże kamienne. Jeden z takich krzyży zachował się koło kościoła do dnia dzisiejszego.

Stary Zamek - najstarszy obiekt świecki w miećcie pochodzi prawdopodobnie z I-szej połowy XV w. Budowę jego przypisuje się książętom oświęcimskim lub Mikołajowi Strzale - herbu .Kotwicz.. Za czasów panowania rodziny Komorowskich herbu .Korczak., zamek uległ kilku poważnym zmianom w wyglądzie. W roku 1569 staraniem Jana Spytka Komorowskiego przeistoczył się we wspaniałą renesansową rezydencję, powiększoną w latach 1721-1723 przez Wielopolskich. W roku 1838 dobra Wielopolskich wykupili Habsburgowie i oni to w latach 1850-1870 dokonali kolejnej przebudowy zamku. Stary Zamek wzniesiony jest z kamienia łamanego, otynkowany, a obecna elewacja zaprojektowana została przez Karola Pietschkę w 1870 r. Wnętrza pozbawione są pierwotnego wystroju, jedynie część sal II-go piętra ma częściowo zachowaną polichromię nowożytną. Od północnego wschodu łączy się z zamkiem czworoboczna wieża, zwieńczona neogotyckimi krenelażami. Dziedziniec, który uległ stosunkowo najmniejszym zmianom otaczają z czterech stron trójkondygnacyjne arkadowe galerie. Arkady, na parterze o kolumnach toskańskich, a na drugim piętrze o słupach żeliwnych z XIX w., zastosowanych w miejsce pierwotnych drewnianych. Ten arkadowy dziedziniec jest często uważany za najpiękniejszy w Polsce - po Wawelu w Krakowie i Baranowie Sandomierskim. Po wyremontowaniu Zamku w latach 70-tych XX wieku część pomieszczeń przeznaczono na stylową kawiarnię "Rycerską".

Pałac Habsburgów, nazywany też Nowym Zamkiem - wybudowany na swą siedzibę przez rodzinę Habsburgów na przełomie XIX i XX w. W miejscu obecnego pałacu stały barokowe oficyny zamkowe Wielopolskich. Budowa pałacu trwała etapami, na samym końcu został dobudowany tzw. pawilon rozrywkowy mieszczący na parterze kręgielnię, a na piętrze salę balową, która zachowała się do dzisiaj. Obecnie pięknie odnowiona, ze względu na swoje walory akustyczne jest wspaniałym miejscem koncertów kameralnych. Pałac został przebudowany, odnowiony i rozbudowany w latach 1906-1910 według projektów architektów Tadeusza Stryjeńskiego i Franciszka Mączyńskiego z Krakowa. Tadeusz Stryjeński zajmował się również projektowaniem wnętrz. Kominki sprowadzono z Włoch, urządzenia łazienek z Anglii, a meble z krajów austriackich. Po upaństwowieniu dóbr arcyksiążęcych w 1945 roku pałac stał się siedzibą Zespołu Szkół Drzewnych i Leśnych. 25 stycznia 1992 roku Żywiec gościł przedstawicieli rodu Habsburgów - księcia Karola Stefana z córką Krystyną, zamieszkałego w Szwecji i jego przyrodniego brata Kazimierza Badeniego (ojca Joachima z Klasztoru Dominikanów w Krakowie). Decyzją władz samorządowych miasta i powiatu córka Karola Olbrachta - Maria Krystyna Habsburg otrzymała w pałacu mieszkanie, do którego wprowadziła się na stałe wiosną 2003 roku.

Park Zamkowy z Domkiem Chińskim – to dawny ogród zamkowy, o powierzchni około 26 ha. Jak pisze Andrzej Komoniecki w "Dziejopisie Żywieckim ",...założony był włoską modą...". Wyraźnie składał się z dwóch zespołów, jeden złożony z kwater i drugi z regularnie posadzonym drzewostanem. Przez pierwszy zespół przebiega kanał, który powstał w II-giej połowie XVIII w., z tego też okresu pochodzi altana zbudowana w formie Domku Chińskiego, z uwidocznionym ponad dachem herbem Wielopolskich - .Starykoń.. Domek jest pozostałością dawnej architektury ogrodowej, murowany na rzucie ośmioboku i dwukondygnacyjny. Na przełomie XIX i XX w. park o układzie geometrycznym został przekomponowany w duchu angielskich założeń krajobrazowych, wtedy to wspomniany Domek Chiński znalazł się na wyspie. W latach 1930-1936 wprowadzono nowe elementy dekoracyjne, które projektowała Angielka Brenda Colvin, a realizowała ogrodniczka Kit Beckh. Na osi głównej Pałacu powstała polana widokowa, założono okrągły basen z fontanną, pergole oraz półkoliste rozarium. Drewniane mostki nad kanałami zastąpiono kamiennymi, a na dziedzińcu zewnętrznym miedzy Pałacem Habsburgów, a Starym Zamkiem wybudowano ozdobną, kutą z żelaza studnię, którą wykonał rzemieślnik żywiecki Julian Rybarski.

Konkatedra p.w. Narodzenia Naj.więtszej Maryi Panny - w stylu gotyckim i renesansowym, z dobudówkami oraz przeróbkami barokowymi i późniejszymi. Przy prezbiterium znajduje się zewnętrzna, sześciobocznakaplica Ogrojca z 1639 roku, a od południa zakrystia wraz z babińcem dobudowana w 1903 roku. Kościół swymi początkami sięga I-szej połowy XV wieku. Następnie w latach 1515-1542 został znacznie rozbudowany przez podwyższenie murów, przedłużenie prezbiterium i nawy. W latach 1582-1585 ponownie powiększony przez przedłużenie nawy i wzniesienie renesansowej wieży, przez budowniczego włoskiego Jana Ricciego. Do nawy przylegają dwie kaplice grobowe: od północy - Komorowskich z lat 1596-1608, od południa - Habsburgów z 1929 roku. Na dachu kościoła mieści się sygnaturka z 1711 roku. Główne wejście do kościoła znajduje się pod wieżą, gdzie nad portalem widnieje napis "R.P. 1515" z płaskorzeźbą kamienną pochodzącą z zamku, z herbem "Korczak". Data odnosi się do renesansowej rozbudowy kościoła w czasach Komorowskich. Grubość wieży u podstawy wynosi około 2,4 m. We wnętrzu katedry w części zachodniej znajduje się sklesieciowe, natomiast w prezbiterium sklepienie kolebkowe z lunetami z 1712 roku. W lewym ołtarzu /typu szafiastego zamykanym dwoma malowanymi skrzydłami ze scenami związanymi z kultem Matki Boskiej Różańcowej/ największym i najcenniejszym skarbem jest płaskorzeźba polichromowana - Zaśnięcie Matki Boskiej z 1500 roku, zakupiona na Węgrzech. W prezbiterium kościoła znajduje się ołtarz główny, późnobarokowy z 1724 roku, z posągiem Matki Boskiej Niepokalanego Poczęcia. W nawie świątyni zobaczyć można ambonę w tzw. Stylu regencji z 1748 roku. W części zachodniej mieszczą się chór i organy późnobarokowe, zbudowane w latach 1713-1714. Ponadto godne uwagi są: żelazne drzwi od dawnej zakrystii z 1583 roku, stalle obok ołtarza głównego z XVIII w.,w kaplicy Habsburgów ołtarz rokokowy z XVIII w. z obrazem Matki Boskiej Częstochowskiej oraz późnobarokowa płaskorzeźba .w. Anny Samotrzeciej. Papież Jan Paweł II bullą "Totus Tuus Poloniae Populus" wydaną 25 marca 1992 roku, utworzył Diecezję Bielsko-Żywiecką, a ten kościół stał się konkatedrą.

Kościół p.w. .w. Marka – wybudowany został z legatów testamentowych w rok 1591, jako wotum przebłagalne dla odwrócenia szerzącej się w Żywcu zarazy. Początkowo był to kościółek drewniany, a obecny pienie kolebkowe z lunetami z 1641 roku, a w dalszej części - murowany, wzniesiony został w roku 1885. W środku świątyni był niegdyś gotycki tryptyk, z którego zachowały się skrzydła przedstawiające Chrystusa Bolesnego, Matkę Boską oraz świętych. Obecnie skrzydła znajdują się w Muzeum Narodowym w Krakowie. Na zewnątrz, we wnęce wieży, pozostała drewniana, polichromowana płaskorzeźba .w. Marka. Wokół kościoła powstał cmentarz, który był czynny do początku XX wieku.

Lasek .w. Wita - zajmuje piękny zakątek, u podnóża wysokiego stoku porośniętego wysokimi dębami, bukami i lipami. Dawniej znajdowała się tam kaplica ze źródełkiem, którego patronem był św. Wit. Wodzie ze źródła przypisywano od niepamiętnych czasów właściwości lecznicze. Samo źródło wokół kaplicy posiadało bardzo odległą i tajemniczą przeszłość. W dawnych, przedchrześcijańskich czasach w miejscu tym miała wznosić się świątynia słowiańskiej bogini Żywii, od której, jak głosi jedna z legend, powstała nazwa miasta Żywca. Do roku 1669 w pobliżu źródełka stała kamienna Boża Męka. W tym równie ż roku przybył do Żywca, po abdykacji, król Jan Kazimierz, by czekać tu na wynik elekcji, a następnie udać się do Francji. Zdarzyło się podczas pobytu, że król zachorował na oczy, a ponieważ właściwości lecznicze źródła św. Wita znane były w całej Żywiecczynie, zaproponowano królowi przemycie oczu wodą źródlaną. Wyniki kuracji okazały się znakomite. Król wrócił do zdrowia i w dowód wdzięczności polecił obok źródła wybudować drewnianą kapliczkę, która przetrwała do 1869 roku. W tym też roku wybudowano neogotycką kapliczkę murowaną, wg planów Karola Pietschki, którą w roku 1964 zburzono, lecz źródełko ocalało przed zalaniem wodami Jeziora Żywieckiego.